اختلال خواب و انواع آن

اختلال خواب، مشکلی گسترده اما اغلب نادیده گرفته‌شده است که زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. انواع مختلف این مشکل مرموز از بی‌خوابی و آپنه خواب گرفته تا سندرم پای بی‌قرار و نارکولپسی، نتنها بر کیفیت استراحت شبانه بلکه روی سطح سلامت شما جنبه منفی میگذارد. افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، زوال عقل، کاهش تمرکز و تحریک‌پذیری تنها بخشی از پیامدهای آن هستند.

اختلالات خواب، گرچه بسیار شایع‌اند، اما اغلب نادیده گرفته می‌شوند و بسیاری از افراد بدون تشخیص و درمان مناسب به زندگی خود ادامه می‌دهند. این در حالی است که با درمان‌های مؤثر و ساده می‌توانید کیفیت خواب و به‌تبع آن سطح زندگی خود را ارتقا دهید. از تغییرات ساده در سبک زندگی و محل استراحت گرفته تا دستگاه‌های پیشرفته و روش‌های نوین درمانی، همه می‌توانند نقشی کلیدی در بازگرداندن آرامش به شب‌های شما داشته باشند.

فراموش نکنید که خواب، چیزی فراتر از یک استراحت ساده است و در حقیقت، پایه‌ای برای خلاقیت، شادابی و سلامت بدن و ذهن شماست. بی‌توجهی به مشکلات خواب، مانند نادیده گرفتن هشداری خاموش است که میتواند بعدها به عواقبی جدی منجر شود. با آگاهی، اقدام به‌موقع و انتخاب سبک زندگی سالم‌تر، می‌توانید از خواب راحت به‌عنوان یک نیروی شفابخش برای جسم و روح خود بهره ببرید.

آپنه خواب(اختلال خواب تنفسی)

تصور کنید در دل شب، ناگهان نفس کشیدن‌تان متوقف شود! شاید به نظر ترسناک بیاید، اما برای میلیون‌ها نفر، این یک واقعیت روزانه است. آپنه خواب، به عنوان یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب، دقیقا همین تأثیر را دارد؛ مشکلی که می‌تواند آرامش را از شب‌های شما بگیرد و سلامت‌تان را تهدید کند.

در این بیماری، تنفس هنگام خواب حداقل برای ۱۰ ثانیه متوقف میشود و سطح اکسیژن دریافتی بدن کاهش می‌یابد. این اختلال می‌تواند ده‌ها یا حتی صدها بار در یک ساعت اتفاق بیفتد. اگر این توقف‌ها حداقل ۵ بار در هر ساعت رخ دهند، به آن آپنه خواب می‌گویند که شدت آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

نشانه‌های آپنه خواب که نباید نادیده بگیرید

خروپف بلند و مداوم شاید در نگاه اول بی‌اهمیت به نظر برسد، اما یکی از مهم‌ترین نشانه‌های آپنه خواب محسوب میشوند. دیگر نشانه‌های این ختلال خواب عبارت‌اند از:

• حس خفگی یا تنگی نفس در ابتدای صبح
• خشکی گلو، دهان و لب‌ها
• سردردهای مزمن صبحگاهی
• خواب‌آلودگی مفرط در طول روز
• بیدار شدن‌های مکرر شبانه
• تعریق شدید موقع استراحت
• بازگشت اسید معده

دلایل اختلال خواب تنفسی

آپنه خواب یکی از جدی‌ترین انواع اختلال خواب محسوب میشود می‌تواند نتیجه عوامل زیر باشد:

• چاقی و اضافه وزن: بافت‌های اضافی در اطراف گردن می‌توانند فشار زیادی به راه تنفسی شما وارد کنند. این افراد باید در کنار مشورت با پزشک متخصص حتما از تشک مناسب افراد سنگین وزن استفاده کنند.
• داروها: مصرف برخی داروها، به‌ویژه مسکن‌های قوی و مخدرها، می‌تواند عضلات راه هوایی را بیش از حد شل کرده یا سیگنال‌های مغز برای تنفس را مختل کند.
• بیماری‌های جسمی: این اختلال خواب میتواند نتیجه بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه، بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ باشد.
• ساختار بدن: بزرگ بودن لوزه‌ها، انحراف تیغه بینی، فک کوچک و عقب رفته همگی میتوانند تنفس شما را با مشکل مواجه کنند.

چند نوع آپنه خواب وجود دارد؟

آپنه خواب سه نوع اصلی دارد که هرکدام به مراقبت و درمان خاصی نیاز دارند. آپنه انسدادی خواب(OSA) شایع‌ترین نوع است که معمولا در اثر چاقی یا مشکلات ساختاری مثل بزرگ بودن لوزه‌ها، رخ می‌دهد و باعث می‌شود فرد در طول شب به‌طور مکرر از خواب بپرد. آپنه مرکزی خواب برعکس، به‌دلیل اختلال در سیگنال‌های مغزی برای کنترل تنفس اتفاق می‌افتد و نتیجه بیماری‌های مغزی یا استفاده از داروهای خاص است. در نهایت، آپنه پیچیده خواب که ترکیبی از این دو نوع است، در افرادی که به دلایل مختلف از جمله بیماری‌های قلبی یا داروهای خاص استفاده میکنند، مشاهده می‌شود.

راه‌حل‌هایی برای درمان این اختلال خواب

آپنه خواب، مشکلی قابل درمان است و راهکارهای مختلفی برای مقابله با آن وجود دارد. فراموش نکنید که درمان نکردن آن می‌تواند منجر به مشکلاتی جدی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی و حتی سکته شود. گزینه‌های درمانی این اختلال خواب در ادامه برای شما لیست شده‌اند:

• دستگاه CPAP: این دستگاه با ارسال هوای فشرده به دستگاه تنفس شما از انسداد نای‌ها جلوگیری می‌کند.
• ابزارهای دهانی: این ابزارها که توسط دندان پزشک‌ها طراحی میشود و برای موارد خفیف تا متوسط مناسب است.
• جراحی:  در موارد شدید یا زمانی که سایر روش‌ها ناکارآمد باشند، جراحی میتواند راه‌حلی موثر باشد.

درمان آپنه مرکزی که ناشی از مشکلات مغزی است، می‌تواند شامل تغییر داروها، مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای یا استفاده از دستگاه CPAP باشد.

بی‌خوابی

آیا تا به حال پیش آمده که تمام شب در تخت خود غلت بزنید و نتوانید چشمانتان را روی هم بگذارید؟ یا شاید بعد از بیدار شدن در نیمه‌شب، ساعت‌ها به سقف خیره شوید؟ اگر این تجربیات برای شما آشناست، احتمالا با بی‌خوابی دست‌وپنجه نرم می‌کنید. بی‌خوابی به عنوان شایع‌ترین اختلالات خواب، سالانه میلیون‌ها نفر را درگیر خود کرده است. این مشکل میتواند تمام جنبه‌های زندگی شما از خلق‌وخو و توانایی تمرکز گرفته تا روابط اجتماعی و عملکرد شغلی را تحت تأثیر قرار دهد.

انواع بی‌خوابی چیست؟

بی‌خوابی فقط یک مشکل شبانه نیست؛ تأثیرات آن به زندگی روزانه شما نیز سرایت می‌کند. با نداشتن خواب کافی، احساس خستگی و کلافگی در تمام روز همراه شما خواهد بود. این اختلال خواب می‌تواند تمرکز، حافظه و حتی توانایی تصمیم‌گیری‌تان را مختل کند. بی‌خوابی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• بی‌خوابی کوتاه‌مدت (حاد): کمتر از سه ماه طول می‌کشد و معمولا بدون نیاز به درمان خاص برطرف می‌شود.
• بی‌خوابی مزمن: اگر بی‌خوابی حداقل سه شب در هفته و به مدت سه ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد، مزمن محسوب می‌شود.

علائم بیخوابی

طبق تحقیقات، حدود ۱۰ درصد از مردم دنیا دچار بی‌خوابی مزمن هستند؛ مشکلی که ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه پیدا کند. این اختلال خواب می‌تواند باعث کاهش عملکرد شغلی، دشواری در روابط اجتماعی و حتی افزایش احتمال تصادفات شود. اگر علائم زیر را دارید، به احتمال زیاد به چنین مشکلی مبتلا هستید:

• احساس خستگی و بی‌حالی در روز
• تحریک‌پذیری یا حتی افسردگی
• دشواری در تمرکز و یادگیری
• کاهش هماهنگی بدنی
• احساس کلافگی هنگام بیدار شدن

چه مواردی باعث بی‌خوابی میشوند؟

دلایل مختلفی برای بروز بی‌خوابی که یکی از آزاردهنده‌ترین اختلالات خواب است، وجود دارد. بی‌خوابی کوتاه‌مدت معمولا ناشی از استرس‌های مقطعی یا تغییرات قابل توجه در زندگی شماست. این عوامل می‌توانند مثبت یا منفی باشند؛ مانند تولد یا مرگ عزیزان، نقل‌مکان، شروع شغل جدید، اضطراب یا افسردگی. از طرفی، بی‌خوابی مزمن اغلب به دلیل بیماری‌های ارتوپدی مانند کمردرد و استفاده از تشک و بالش نامناسب رخ می‌دهد. اگر مبتلا به مشکلاتی از این قبیل هستید، توصیه میکنیم مقاله بهترین تشک برای دیسک کمر را مطالعه کنید.

درمان بی‌خوابی

بی‌خوابی کوتاه‌مدت معمولا خودبه‌خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان پیچیده و خاص ندارد. در صورت لزوم، مصرف کوتاه‌مدت داروهای خواب‌آور تحت نظر پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد. درمان اصلی بی‌خوابی مزمن نیز رفتاردرمانی شناختی برای بی‌خوابی (CBT-I) است که بدون استفاده از دارو و توسط روانشناس متخصص انجام می‌شود. این درمان شامل موارد زیر است:

• محدودیت خواب: کاهش مدت زمان خواب در تخت به اندازه ساعت‌هایی که فرد واقعا می‌خوابد. هدف، افزایش کیفیت خواب و بازگشت تدریجی به خواب کامل است.
• کنترل محرک‌ها: شامل استفاده از تشک طبی مناسب، رفتن به محل استراحت در ساعات مشخص و اجتناب از چرت روزانه می‌شود. در این خصوص توصیه میکنیم سری به مقاله بهترین تشک بزنید.
• آرام‌سازی: کاهش اضطراب و استرس از طریق تمرینات آرام‌سازی برای خاموش کردن سیستم عصبی.

مطالعات نشان داده‌اند که شیوه درمانی CBT-I می‌تواند در ۸۰ درصد موارد موفق عمل کند، حتی اگر اختلال خواب شما ناشی از افسردگی یا درد مزمن باشد.

نارکولپسی – اختلال خواب خودایمنی

نارکولپسی یک اختلال عصبی است که مرزهای خواب و بیداری را مخدوش می‌کند. این بیماری که اکنون به‌عنوان یک بیماری خودایمنی شناخته می‌شود، معمولا در اثر یک عفونت ویروسی در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود. در این حالت، سیستم ایمنی به‌اشتباه به ذخایر هیپوکرتین، یک ماده شیمیایی حیاتی برای تنظیم چرخه خواب و بیداری، حمله می‌کند.

علائم نارکولپسی

تصور کنید وسط یک گفت‌وگوی روزمره یا حتی هنگام خندیدن ناگهان به خواب بروید! اگر به نارکولپسی مبتلا باشید، مشکلات مشابهی میتواند برای شما رخ بدهد. در ادامه، به علائم دیگر این اختلال خواب اشاره میکنیم.

• خواب‌آلودگی شدید روزانه: فرد ممکن است به‌طور ناگهانی دچار حملات خواب شود.
• خواب شبانه بی‌کیفیت: حتی پس از چندین ساعت استراحت، افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب احساس خستگی می‌کنند.
• کاتاپلکسی: از دست دادن کنترل عضلات که معمولا با احساساتی مانند خنده یا ترس تحریک می‌شود.
• فلج خواب: ناتوانی موقتی در حرکت یا صحبت هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن.
• توهمات خواب: تصاویر یا صداهای زنده و ترسناک در خواب و بیداری.

این اختلال خواب، چگونه تشخیص داده میشود؟

برای تشخیص نارکولپسی، پزشکان از مجموعه‌ای از روش‌ها استفاده می‌کنند. تاریخچه پزشکی فرد، مطالعه خواب شبانه در آزمایشگاه و تست تخصصی Multiple Sleep Latency Test ، همگی بخشی از این فرآیند هستند. این تست‌ها کمک می‌کنند تا مشخص شود آیا خواب فرد طبیعی است یا دچار اختلال از نوع نارکولپسی است.

علت نارکولپسی: خطای سیستم ایمنی

دانشمندان کشف کرده‌اند که نارکولپسی اغلب پس از عفونت‌های ویروسی یا آسیب‌های ایمنی ظاهر می‌شود. سیستم ایمنی که برای محافظت از بدن طراحی شده است، به اشتباه هیپوکرتین را با ویروس اشتباه گرفته و آن را نابود می‌کند. این اشتباه باعث اختلال در چرخه خواب و بیداری می‌شود. با وجود اینکه نارکولپسی، چالشی بزرگ است، اما با آگاهی و درمان مناسب می‌توانید آن را مدیریت کنید. اگر با این بیماری دست و پنجه نرم میکنید، داشتن یک برنامه منظم و سبک زندگی سالم به کنترل و بهبود آن کمک میکند.

درمان نارکولپسی

اگرچه هنوز درمان قطعی برای این اختلال خواب وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی متعددی برای مدیریت علائم آن وجود دارند؛ از جمله:

• محرک‌ها: داروهایی مانند Provigil  و Nuvigil  به کاهش خواب‌آلودگی روزانه کمک می‌کنند.
• سدیم اکسیبات: این دارو خواب شبانه را بهبود داده و شدت کاتاپلکسی را کاهش می‌دهد.
• داروهای ضدافسردگی: برخی داروها به کنترل فلج خواب، توهمات، و کاتاپلکسی کمک می‌کنند.
• توصیه‌های عمومی: اجتناب از داروهای خواب‌آور مانند آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای سرماخوردگی.

سندروم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار (RLS) یک اختلال خواب عجیب اما شایع است که با ایجاد حس گرفتگی شدید در عضلات پاها، فرد را وادار به حرکت می‌کند. این وضعیت می‌تواند به غیر از خواب شبانه، پس از نشستن طولانی‌مدت نیز رخ دهد و یک تجربه ناخوشایند برای شما خلق کند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، شب‌ها با بدخوابی یا بی‌خوابی روبه‌رو هستند، چون علائم آن معمولا در شب شدت می‌گیرند.

سندروم RLS چه علائمی دارد؟

علائم سندروم پای بی‌قرار می‌تواند بسته به شدت و نوع بیماری در هر فرد متفاوت باشد. گاهی این علائم، خفیف و محدود هستند و در برخی موارد می‌توانند به‌قدری شدید باشند که حتی فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کنند.

• احساس خارش و تحریک شدید در نواحی مختلف پا
• درد و ضربان شدید
• احساس گزگز یا شوک الکتریکی
• میل ناخودآگاه شدید به حرکت پاها
• پریدن از خواب به صورت ناگهانی

چرا سندروم پای بی‌قرار رخ می‌دهد؟

علت دقیق این اختلال خواب، هنوز به طور دقیق مشخص نشده است؛ اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند:

• عملکرد دوپامین: این ماده شیمیایی مغز که مسئول کنترل حرکات عضلانی است، ممکن است در افراد مبتلا به RLS درست عمل نکند.
• کمبود آهن: حتی اگر آهن خون طبیعی باشد، ناکافی بودن سطح آهن مغز میتواند بروز RLS را تشدید کند.
• عوامل ژنتیکی: اگر یکی از اعضای خانواده‌تان این مشکل را دارد، احتمال آنکه شما نیز به آن مبتلا باشید، بالاست.
• تغییرات هورمونی: تشدید شدن علائم سندروم پای بی‌قرار در شب، احتمال ارتباط آن با هورمون ملاتونین را افزایش میدهد.

عوامل دیگری مانند بارداری، مصرف الکل، کافئین و برخی داروها نیز می‌توانند باعث بروز این سندروم شوند.

تشخیص و درمان سندروم پای بی‌قرار

تشخیص این اختلال خواب، بیشتر به توصیف دقیق علائم شما بستگی دارد. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی سطح آهن یا اختلالات خواب تجویز کند. راه‌های درمان RSL شامل:

• تغییر سبک زندگی: خواب منظم، ورزش متعادل، تغذیه سالم و پرهیز از مصرف الکل و کافئین می‌توانند به شدت موثر باشند.
• درمان‌های خانگی: ماساژ پا، استفاده از کمپرس گرم یا سرد، و مصرف مکمل‌های معدنی (تحت نظر پزشک).
• دارو: در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهایی برای تقویت دوپامین، آرام‌بخش‌ها یا حتی مکمل‌های آهن تجویز کند.

هرچند RLS درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت درست، می‌توانید علائم آن را کنترل کرده و خواب عمیقی را تجربه کنید.

جمع بندی

انواع اختلال خواب، از بی‌خوابی گرفته تا آپنه و سندروم پای بی‌قرار، مشکلاتی شایع اما قابل‌درمان هستند. این اختلالات می‌توانند پیامدهای جدی همچون کاهش تمرکز، خستگی مفرط، و حتی افزایش خطر بیماری‌های قلبی را به همراه داشته باشند. خبر خوب این است که با شناخت علائم، مراجعه به پزشک و ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی، می‌توان بسیاری از این مشکلات را مدیریت کرد. راهکارهایی مانند تغییر عادات خواب، استفاده از دستگاه‌های تخصصی، خرید تشک مناسب و گاهی دارو درمانی، می‌توانند شب‌هایی آرام و روزهایی پرانرژی را برای شما به ارمغان آورند. برای دستیابی به بهترین محصولات و اطلاعات مرتبط با بهبود خواب، وبلاگ تشک آنلاین بهترین منبع برای شماست.

منابع:

sleepopolis.com/education/

en.wikipedia.org/wiki/Insomnia/

سوالات متداول